Trường học hạnh phúc là gì?

Từ khóa “Trường học hạnh phúc” đã dần trở nên quen thuộc và quan trọng của ngành Giáo dục. Bên cạnh việc trang bị kiến thức, kỹ năng cho học sinh, làm thế nào để tạo dựng ngôi trường hạnh phúc cũng được ngành Giáo dục hết sức chú trọng. Mô hình Trường học hạnh phúc lấy cảm hứng từ mô hình Happy School của UNESCO (Tổ chức Giáo dục khoa học và văn hóa của Liên hợp quốc).

Định nghĩa trường học hạnh phúc

Bàn về trường học hạnh phúc, đây là một dự án của UNESCO được khởi động vào năm 2014 nhằm mục đích thúc đẩy hạnh phúc và sự phát triển toàn diện của người học, coi trọng và nuôi dưỡng các tài năng và thế mạnh đa dạng hơn là kết quả học tập. Theo đó, trường học hạnh phúc là môi trường chú trọng giảng dạy không chỉ giới hạn ở những điều học sinh cần và thiếu mà còn phải hỗ trợ các em phát huy tối đa mọi tiềm năng, đặc biệt là niềm hăng say học tập.

Vì lâu nay, các bộ môn thể thao, rèn luyện kỹ năng thể chất chưa được chú ý đào tạo như các môn học chính thống, do đó trường học hạnh phúc còn được hiểu là môi trường học tập mở ra cơ hội rèn luyện thể chất, trải nghiệm nhiều bộ môn thể thao và tạo nên bầu không khí tích cực, vui vẻ trong mọi hoạt động học tập, khám phá của trẻ. Ngoài ra, nghĩa của cụm từ “Trường học hạnh phúc” có thể hiểu là nơi không có bạo lực học đường, không có hành vi vi phạm đạo đức nhà giáo, không có những hành xử xúc phạm danh dự, nhân phẩm, thân thể nhà giáo và học sinh.

Như vậy, có thể thấy trường học hạnh phúc là một môi trường giáo dục lý tưởng khi thầy cô, học sinh cũng như phụ huynh đều cảm thấy hạnh phúc trong quá trình dạy và học. Là nơi tình yêu thương giữa các nhà giáo, giữa thầy và trò, giữa học sinh với nhau được trân trọng và bồi đắp hàng ngày. Một môi trường mà cả giáo viên và học sinh có cơ hội phát triển toàn diện, có hành vi và tâm hồn đẹp, thúc đẩy một tương lai trường học thân thiện, cấp tiến. Nhưng tại sao lại chúng ta lại cần phải đặt ra một tiêu chuẩn “trường học hạnh phúc”?

Nguyên nhân nào khiến “trường học hạnh phúc” trở thành từ khóa của ngành giáo dục?

Liên quan đến thành tích học tập và sự phát triển của cá nhân, trẻ hạnh phúc và thoải mái khi đến trường ảnh hưởng đến kết quả học tập. Cụ thể, những học sinh hài lòng với cuộc sống ở trường sẽ phát triển tốt hơn, có khả năng thích ứng với môi trường cao hơn, làm gia tăng nguồn lực cá nhân.

Thế nhưng từ lâu, số học sinh gặp các vấn đề ở trường dẫn tới việc trốn học, bỏ học, trầm cảm, rối loạn tâm lý hay trầm trọng hơn là tự tử không những không thuyên giảm mà còn tăng lên. Điều đó cho thấy trẻ không hạnh phúc trong môi trường giáo dục của chúng. Vì vậy, không chỉ Việt Nam mà cả thế giới rất quan tâm đến việc làm sao để học sinh đến trường cảm thấy thoải mái, hạnh phúc.

Mục tiêu khi tạo dựng trường học hạnh phúc

Mục tiêu các hoạt động của nhà trường không chỉ nhằm làm cho giáo viên và học sinh cảm thấy hạnh phúc trong quá trình dạy và học, mà còn từ nơi khởi đầu đó, hạnh phúc sẽ lan tỏa đến phụ huynh học sinh và toàn xã hội.

Đặc điểm của một trường học hạnh phúc (theo UNESCO)

UNESCO đã đưa ra một mô hình “Trường học hạnh phúc (tên tiếng Anh: Happy School”) xoay quanh 3P: People (con người), Process (Hệ thống), Place (Môi trường).

People (Con người)

Để có một trường học hạnh phúc thì cần chú trọng xây dựng những giá trị nhân văn và những chuẩn mực hành xử tích cực giữa người với người. Cụ thể là giữa giáo viên với học sinh, giữa giáo viên với giáo viên, giữa giáo viên với ban giám hiệu nhà trường, giữa giáo viên với phụ huynh.

Process (Hệ thống)

Các quy trình, chính sách, hoạt động… được thiết kế để vận hành ngôi trường ấy có hợp lý hay không. Thật khó để học trò hạnh phúc khi mà ngày ngày các em phải đối mặt với khối lượng bài vở khổng lồ, thời gian chơi đùa gần như chẳng có. Cũng như thật khó để giáo viên kiến tạo lớp học hạnh phúc cho học trò của mình với một chương trình quá tải, áp lực thành tích đè nặng trên vai, các công cụ hỗ trợ thì ít ỏi mà đồng lương thì bèo bọt.

Place (Môi trường)

Những không gian vật chất lẫn không gian văn hóa giúp cho trường học là một môi trường an toàn, thân thiện với học sinh. Trong đó sẽ không có nhà vệ sinh bẩn, bạo lực học đường, không có cảnh cô giáo bắt học sinh uống nước giẻ lau bảng…

Chương trình giảng dạy, cách tiếp cận và phương pháp giảng dạy

Học theo năng khiếu, bứt phá giới hạn

Niềm vui trong học tập của bé là linh hồn của trường học, trường học cần có những giáo dán, chương trình học sáng tạo đổi mới nhưng cũng cần phù hợp cho học sinh để các em tìm ra những môn học phù hợp cho sở thích, sở trường và năng khiếu của mình. Đồng thời thấy được môn học này, kiến thức kia có ích cho mình như thế nào.

Không chỉ học - học và học đơn thuần mà còn phải chú trọng phát triển kỹ năng mềm

Trong môi trường hạnh phúc, kỹ năng sống cần thiết để sẵn sàng cho cuộc sống hiện tại và tương lai của học sinh. Các kỹ năng như giao tiếp, làm việc nhóm, trình bày vấn đề, phản biện, xử lý thông tin, y tế, nhận biết phát triển tâm sinh lý cơ thể tuổi dậy thì, hiểu biết về giới tính và sinh sản… là vô cùng quan trọng và cấp thiết.

Phát triển thể chất, tinh thần tích cực

Phát triển hệ thống cơ sở vật chất thể thao hiện đại cho các môn thể thao và các hoạt động rèn luyện thể chất.

Các chương trình ngoại khóa và các hoạt động bên ngoài lớp học

Mỗi học sinh là một cá thể riêng biệt với khả năng và năng khiếu trong các lĩnh vực khác nhau. Trường học nên phát triển một chương trình ngoại khóa toàn diện và năng động với nhiều lựa chọn về thể thao, nghệ thuật, tin học, khoa học, thủ công và ngoại khóa. Chương trình này giúp học sinh khám phá thế mạnh và tài năng của mình và xây dựng tình bạn giữa những người có cùng sở thích trong các nhóm năm khác nhau.

Giải pháp xây dựng trường học hạnh phúc

Xây dựng “Trường học hạnh phúc” luôn là nỗi trăn trở của mỗi nhà giáo. Đây cũng chính là mục tiêu, nhiệm vụ trọng tâm của ngành Giáo dục đang đặt ra, đòi hỏi từ lãnh đạo, giáo viên đến học sinh đều phải phấn đấu chuyển biến. Muốn xây được một môi trường hạnh phúc, bản thân mỗi nhà trường cần phải xây dựng được một lớp học hạnh phúc trước tiên. Tạo được cảm hứng mỗi khi trẻ đến trường, không mang nỗi lo âu học đường mà thay vào đó, trẻ cảm thấy thoải mái, thích thú và hứng thú với chuyện đi học.

Lấy học sinh làm trung tâm của hoạt động giáo dục, đáp ứng tốt nhu cầu, quyền được học tập, giáo dục, rèn luyện một cách toàn diện, xây nên những ngôi trường mà ở đó chỉ có tình yêu thương, niềm vui giữa thầy trò, bè bạn dành cho nhau…Đó là những điều mà các trường học đang nỗ lực thực hiện để “xây” nên những trường học hạnh phúc, nơi luôn có sự "yêu thương, an toàn và tôn trọng”.

Về phía nhà trường cũng như những người làm giáo dục, điều cần thiết tiếp theo chính là thiết kế trường học thân thiện với thiên nhiên. Đây sẽ là nhân tố quan trọng góp phần kiến tạo môi trường học đường xanh, sạch, trong lành, tốt cho sức khỏe. Các bữa ăn trường học bổ dưỡng và an toàn, nhà ăn sạch đẹp, thoáng mát cùng không khí sinh hoạt chung vui vẻ, thân thiện sẽ tăng cường sức đề kháng cho học sinh, giúp tâm trạng các em trở nên tích cực, thoải mái hơn.

Cuối cùng, việc tạo ra một ngôi trường hạnh phúc không chỉ là trách nhiệm của nhà trường mà phụ thuộc vào mối quan hệ chặt chẽ giữa nhà trường, học sinh và phụ huynh. Sự hợp tác này được mô tả như ba cạnh của một tam giác, chỉ có thể bền chặt khi liên kết với nhau và hỗ trợ lẫn nhau.